Մոսկվայի պայմանագիրը

Ինչ քաղաքական նախադրյալներ կային պայմանագրի համար:

Թուրքիայում  տեղի էր ունեցել իշխանափոխություն: Իշխանության էր եկել Մուսթաֆա Քեմա Աթաթուրքը, ով հայտարարեց հետևյալը. <<Մենք խորհրդային Ռուսաստանի բարեկամն ենք և պատրաստ ենք Արևելքում բոլշևիկների/կոմունիստների/ գաղափարները պատրաստել և իրականացնել հեղափոխություն: Ահա այսպիսին էր քաղաքական իրավիճակը Մոսկվայում պայմանագրից առաջ:

Հայաստանը ինչու չմասնակցեց Մոսկվայի պայմանագրին:

Նախ Ռուսաստանը հրավիրել էր Խորհրդային Հայաստանի պատվիրակներին Մոսկվա` մասնակցելու այս բանակցություններին:  Բացի Հայաստանից բանակցություններին  պետք է մասնակցերնաևԱդրբեջանը: 1921թ.-ի Հունվարին Երևանից Մոսկվա ժամանեցին Հայաստանի պատվիրակությունը, որը ղեկավարում էին  Ալեքսանդր Բեկզադյանը և Սահակ Տեր-Գաբրիելյանը: Սակայն Թուրքիայի պատվիրակության ղեկավարը պահանջեց, որ Հայաստանը չմասնակցի այդ բանակցություններին:

1921թ.-ի Փետրվար 26- Մարտի 16 Մոսկվայում տեղիունեցավ ռուս-թուրքական  բանակցությունները:

·                     Ռուսաստանը Թուրքիային հանձնեց Կարսիմարզը և Սուրմալուի գավառը: Միայն Ալեքսանդրապոլի գավառը հանձնվեց Հայաստանին :

·                     Հայաստանի և Թուրքիայի սահմանը անցնելու էր Արաքս և Ախուրյանգետերով:

·                     Խորհրդային Հայաստանի տարածքը 60000 ք.կմ –ից դարձավ   29,8 հազարք.կմ: